ប្រទេសកម្ពុជាយើងជាមាតុភូមិមួយដែលមានអច្ឆរិយនិងវប្បធម៌
អរិយធម៌ យ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់
ហើយប្រទេសខ្មែរមានធនធានមនុស្សគ្រប់ប្រភេទ
កាលពីសម័យមុនសង្គ្រាមនិងសម័យសង្គ្រាម។
ប្រជាជននាំគ្នារៀនឩមអាមផ្សេងៗដូចជា
បាលីបំបាំងខ្លួន
បាលីបញ្ចៀសគ្រាប់
បាលីបាញ់មិនមុតដុតមិនឆេះ
ស្នេហ៍(លិនថោង)
បាលីអមអ្នកធំ
បាលីធ្វើឲ្យអ្នកដ៏ទៃចូលចិត្ត
ស្រលាញ់រាប់អាន
ហើយនិងបាលីបំបាត់ជំងឺផ្សេងៗមានខ្ទួយទិច
ពស់ខាំ ក្អែបខាំគឺខ្មែរយើងអាចធ្វើបានទាំងអស់
គាត់បានបន្សល់ទុកឲ្យកូនខ្មែររបស់យើងមកដល់សព្វថ្ងៃ។
ឧទាហរណ៍ដូចរឿង
ទុំនិងនាងទាវ រឿងនេះយើងឃើញថា
ទុំបានទៅនៅវត្តវិហាធំបួសរៀនធម៌ហើយទុំក៏បានរៀនចេះ(ស្នេហ៍សារិកាលិនថោងកាលទុំចេញទៅលក់តោកនៅត្បូងឃ្មុំបានជួបនិងនាងទាវដែលជាស្រីស្អាតប្រចាំភូមិត្បូងឃ្មុំនៅពេលនោះ
ទុំក៏លួចស្នេហ៍នាងទាវ
កាលនោះទុំនៅជាសង្ឃនៅឡើយទេ
ក្នុងខណៈពេលដែលទុំត្រូវគេនិមន្តទៅទេសនាក៏លួចដាក់ស្នេហ៍សារិកាទៅលើទាវ
ប៉ុន្តែមនុស្សមួយចំនួនរៀនចេះយកមកប្រព្រឹត្តខុសក្រឹត្យក្រមរបស់គ្រូ
ដោយយកបាលីធ្វើអំពើផ្សេងៗដូចទុំជាដើម
ជាងនេះទៅទៀតរឿងបំបាំងខ្លួន
ការចងមិនជាប់កើតឡើងនៅក្នុងឧត្តរមានជ័យ
គឺស្ថិតនៅក្នុងភូមិចំប៉ាមាស
ឃុំចុងកាល់ ស្រុកចុងកាល់
ដែលគាត់មានកូន២នាក់ស្រីមួយ
ប្រុសមួយ គាត់មានឈ្មោះថា
តាមុយ មុខរបររបស់គាត់ជាកសិករ
និងជាចោរគាត់តែងតែយកបាលីកាប់មិនមុត
ដុតមិនឆេះ ចងមិនជាប់
ដាក់គុកមិនជាប់ទៅធ្វើមុខរបរឆក់ប្លន់ទ្រព្យអ្នកដ៏ទៃ។
នៅពេលគាត់ធ្វើសកម្មភាពម្តងៗគ្មាននរណាអាចចាប់គាត់បានឡើយ
គាត់ធ្វើរបរនេះស្ទើរតែមួយជីវិតរបស់គាត់។
ទោះបីគេចាប់បានយ៉ាងណាក៏ធ្វើអ្វីគាត់មិនកើតពួកគេធ្លាប់យកទៅបាញ់ចោល
យកទៅដុត ចងដាក់គុក
ក៏គាត់នៅតែអាចរត់រួច។
យ៉ាងណាមិញគាត់មិនបញ្ឈប់ទង្វើរនេះឡើយ។អនិច្ចាអ្នកខ្លាំងទាំងឡាយគឺតែងតែស្លាប់យ៉ាងវេទនា
ការកាន់នៅបាលីទាំងឡាយតែងប្រកាន់នៅតំណម។
ថ្ងៃមួយគាត់បានទៅលួចគោគេ
ប៉ុន្តែជាថ្ងៃអវសាន្តរបស់គាត់ត្រូវប៉ូលិសចាប់បានពួកគេដឹងពីវិធីសាស្ត្រចងគាត់មិនអោយរត់រួចគឺយកទៅចងនិង
ស្រទបចេក
ឬស្រម៉ាលចេកគាត់ខំរើបម្រាស់រហូតដៃត្រូវដាច់ឈាម
ហើយយកទុកកណ្ដាលថ្ងៃ
បង្អត់ទឹក បង្អត់បាយរហូតដល់ស្លាប់
ហើយពួកគេបាញ់សាកសពបន្ថែមទៀត។
យើងឃើញថារឿងប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនទាក់ទងនិងមន្តអាគម
ដូចជារឿង តេជោយ៉ត តេជោមាស
ពោធិ៍កំបោរ អាចារ្យហែមចៀវ
សុទ្ធសឹងជាវីរបុរសស្នេហាជាតិដែលរៀនចេះមន្តអាគមតែត្រូវស្លាប់យ៉ាងអាក្រក់បំផុត។
ខ្មែរបច្ចុប្បន្នមិនបានបន្សល់ទុកអោយកូនចៅជំនាន់ក្រោយទេ
ព្រោះគាត់យល់ថាមនុស្សទាំងឡាយលោភលន់និងទ្រព្យមិនដែលគិតពីអ្នកដទៃ។
សព្វថ្ងៃបើមានក៏មិនសូវពូកែព្រោះវាជាសម័យទំនើបនិងមានយុត្តិសាស្ត្រក្នុងការដោះស្រាយជាពិសេសយុវជនមិនចូលចិត្តរៀនគឺវាធ្វើអោយរកស៊ីមិនមានហើយពួកគេបែរមករៀនអក្សរវិញដែលធ្វើអោយជីវិតល្អប្រសើរនិងចិញ្ចឹមគ្រួសារបានយ៉ាងងាយ៕៚
បូ វិណៃ