ការសិក្សាពីរឿងសាមកុក
១.សេចក្តីផ្តើម
ប្រទេសចិនជាប្រទេសដែលមានអរិយធម៌ចាស់ជាងគេមួយនៅលើពិភពលោក។ ទស្សនវិជ្ជានិងស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ចិនបានផ្សព្វផ្សាយគ្រប់ដណ្ដប់ក្នុងប្រទេសចិននិងក្រៅប្រទេសចិន ជាហេតុធ្វើឲ្យគ្រប់បណ្ដាជនជាតិនៅលើពិភពលោកទទួលស្គាល់នូវអរិយធម៌ដ៏វិសេសប្លែកនេះគ្រប់ៗគ្នា ហើយតែងកោតសរសើរមិនដាច់ពីភាពខ្ពង់ខ្ពស់ល្អវិសេសនៃអត្តសញ្ញាណ អរិយធម៌ វប្បធម៌នៃប្រទេសមួយនេះ។
ដោយភាពល្បីរន្ទឺនៃស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ចិន ប្រលោមលោកប្រវត្តិសាស្រ្តមួយរបស់ចិនគឺ រឿង«សាមកុក»ត្រូវបានបកប្រែនិងផ្សព្វផ្សាយពាសពេញពិភពលោក។ ជាមួយការនិពន្ធរឿងឡើងដោយផ្អែកលើព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលកើតមានឡើងក្នុងប្រទេសចិន រឹតតែញ៉ាំងឲ្យផ្ទៃរឿងទាំងមូលមានការទាក់ទាញគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍។
យ៉ាងណាមិញស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍បែបប្រលោមលោក រឿង«សាមកុក»បានផ្សព្វផ្សាយមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើងផងដែរ ហើយបានបកប្រែទៅ ជាភាសាជាតិ ដើម្បីជាគុណប្រយោជន៍ដល់កុលបុត្រ កុលធីតាខ្មែរបានក្រេបជញ្ជក់យកអត្ថន័យដ៏ជ្រាលជ្រៅពីស្នាដៃដ៏ល្អឯកនេះ ហើយវាក៏ជាទុនដ៏ក្រាស់ក្រែលសម្រាប់ក្រុមយើងខ្ញុំ ក្នុងការសិក្សាអត្ថបទរឿង«សាមកុក»នេះផងដែរ។
២.សិក្សារឿងសាមកុក៖
ក.ប្រភព និងប្រភេទរឿង
១.ប្រភព
រឿងសាមកុកមានប្រភពមកពីប្រទេសចិន ដែលរឿងនេះចេញជារូបរាងដំបូងដោយអ្នកនិពន្ធ ឡា គាន់ជុង រវាងឆ្នាំ១១៣០ ដល់១៤០០ក្នុងរជ្ជកាល មិញ (១៣៦៨-១៦៤៤) ហើយក្រោយមកត្រូវលោក ម៉ៅ លន់ និងម៉ៅ តូគៀម យកមកកែលម្អបន្ថែម។
រឿងសាមកុកនិពន្ធឡើងដោយឆ្លុះបញ្ចាំងពីតថភាពសង្គមរបស់ប្រទេសចិន ដែលកើតឡើងនាចុងរជ្ជកាល ហាន។ អត្ថបទរឿងនេះទទួលបាននូវភាពល្បីល្បាញទាំងក្នុងនិងក្រៅបរទេស ដោយឥទ្ធិពលនេះជាហេតុធ្វើអោយប្រជាជាតិដទៃយកទៅបកប្រែជាភាសាជាតិរៀងៗខ្លួន។ ដោយឡែកប្រទេសថៃបានយកទៅបកប្រែជាភាសាជាតិខ្លួននៅឆ្នាំ១៨០២ ហើយក្រោយមកអ្នកនិពន្ធខ្មែរនាម ឧកញ៉ារាជសេនា នូ កនយកមកប្រែរៀបរៀងនៅឆ្នាំ១៩២៧ ។
២.ប្រភេទ
រឿងសាមកុកត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រភេទ ប្រលោមលោកប្រវត្តិសាស្រ្ត ព្រោះរឿងនេះបានរៀបរាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍ ដែលកើតឡើងមានពិតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសចិន។ ការពិណ៌នាពីបុព្វហេតុដែលបង្គអោយមានសង្រ្គាម កលយុគ ហែកហូរផ្ទៃក្នុង នាំអោយមានការបែកបាក់បែងចែកនគរជា៣ ដែលកើតមានឡើងក្នុងរវាងឆ្នាំ ១៨៤-២៨០ ។
ខ.សង្ខេបរឿង
ចូឆូនិងអ៊ួនសៀវច្បាំងគ្នានៅស្រុកហ៊ូតោ លុះអ៊ួនសៀវចាញ់ក៏លើកទ័ពទៅតំបន់ប៊ូអៀង ។ ចូឆូដឹកនាំទ័ពដោយមានតៀវលៀវជាសេនា ទៅតយុទ្ធបង្ក្រាបទ័ពអ៊ួនសៀវ តែបរាជ័យថយទ័ពត្រលប់ទៅបន្ទាយនៅភ្នំគួតរ។ ក្រោយមកអ៊ួនសៀវ រត់ទៅតាំងបន្ទាយក្បែរចូឆូ ហើយសឹមផោយជាសេនាប្រឹក្សាអោយអ៊ួនសៀវបញ្ជាទ័ពលើកដីអោយខ្ពស់ងាយស្រួលបាញ់ធ្នូចូលបន្ទាយចូឆូ។ ចូឆូឃើញដូចនេះក៏ប្រឹក្សានឹងឡៅហ៊ូៗអោយយោបល់អោយទាហានជីកដីធ្វើផ្លូវឧម្មង្គចូលបន្ទាយអ៊ួនសៀវវិញ ដើម្បីវាយឆ្មក់ ប៉ុន្តែល្បិចនេះត្រូវអ៊ួនសៀវដឹងខ្លួន ហើយការពារបានទាន់ពេលវេលា។ លុះដល់ខែអស្សុជចូឆូលើកទ័ពទៅវាយដណ្តើមស្បៀងអ៊ួនសៀវ ដែលបញ្ជូនតាមច្រកភ្នំបានសំរេច។ អ៊ួនសៀវចាត់អោយសឹមផោយទៅរក្សាស្បៀងនៅស្រុកងៀបកុន ហើយខៅហ៊ីវអោយទៅស្រុកគីជីវ។ ក្រោយមកអ៊ួនសៀវជឿតាមពាក្យគួតៅក៏បញ្ជាអោយទៀវខាប់ និង កោឡាំលើកទ័ពទៅវាយបន្ទាយចូឆូតែត្រូវបរាជ័យ ឯគួតៅ ឃើញដូចនេះដោយខ្លបខ្លាចអ៊ួនសៀវយកទោសខ្លួន ក៏ប្រែយករួចខ្លួនថា ទៀវខាប់និងកោឡាំក្បត់នឹងអ៊ួនសៀវ ហើយទៅប្រាប់ទៀវខាប់និងកោឡាំ ថាអ៊ួនសៀវនឹងសំលាប់អ្នកទាំងពីរដោយហេតុធ្វើសង្គ្រាមចាញ់។ កោឡាំនិងទៀវខាប់ក៏រត់ចូលទ័ពនឹងចូឆូ។ ចូឆូមានទ័ពច្រើនក៏លើកទ័ពទៅវាយដុតស្បៀងអ៊ួនសៀវ នៅតំបន់អ៊ួនចៅ វិនាសអស់ ហើយវាយបែកបន្ទាយអ៊ួនសៀវទៀត ឯអ៊ួនសៀវក៏រត់ភៀសខ្លួនឆ្លងទន្លេទៅបាត់ ហើយសឹមផោយក៏ទៅស្រុកគីជីវ។ និយាយពីសឹមអេងដែលជាក្មួយសឹមផោយខឹងនឹងឪពុកមានេះណាស់ដោយ សឹមផោយបានសំលាប់សាច់ញាតិមិត្តភឿនសំលាញ់របស់ខ្លួន ក៏សរសេរសំបុត្រអោយចូឆូមកវាយស្រុកគីជីវចុះដោយខ្លូនចាំបើកទ្វារស្រុកអោយ។ លុះវេលាយប់ចូឆូក៏លើកទ័ពទៅវាយស្រុកគីជីវបានសំរេច ហើយចាប់បានសឹមផោយ រួចបញ្ចុះបញ្ចូលអោយនៅបម្រើនឹងខ្លួនតែ សឹមផោយបដិសេធដាច់ខាត។ ចូឆូក៏បញ្ជាទាហានអោយយកសឹមផោយទៅសម្លាប់ចោលហើយកាត់ក្បាលភ្ជួរនៅមាត់ទ្វារស្រុក។
និយាយពីឡៅពៀវនិងឡៅពី ដែលតាំងទីនៅស្រុកកែងជីវវិញ។ នាងឈួងហ៊ូយិនជាភរិយារបស់ឡៅពៀវ ដោយខ្លាចឡៅពីដណ្តើមអំណាចប្តី ក៏ប្រើឈួម៉ ជាប្អូនទៅកំចាត់ឡៅពី ។ តែពេលទៅដល់ផ្ទះឡៅពីមិនឃើញឡៅពី ដោយសារឡៅពីដឹងខ្លួនមុនរត់ទៅស្រុកតុងយ៉ុង។ ឈួម៉ក៏ក្លែងជាសរសេរកំណាព្យលើជញ្ជាំងថាឡៅពីសូមលាឡៅពៀវ ហើយទៅប្រាប់ឡៅពៀវថា ឡៅពីនេះមានគំនិតក្បត់ក៏រត់ចោលស្រុកបំរុងនឹងគិតប្រទូស្តរ៉ាយ។ ក្រោយមកឈួម៉បង្គាប់អោយឡៅគីជាកូនឡៅពៀវ ទៅអញ្ជើញឡៅពីពីស្រុកតុងយ៉ុងមកស៊ីលៀងជួបជុំមន្រ្តីទាំងពួងដើម្បីពិភាក្សារឿងរាជការ។ឈួម៉ខំបញ្រ្ចកស្រាឡៅពី អោយស្រវឹងដើម្បីងាយស្រួលចាត់ការ ក៏ប៉ុន្តែ អីជៀដែលជាសេនាទៅតាមឡៅពីទៅស៊ីលៀងដែលនោះ ឃើញដូចនោះក៏ចូលទៅខ្សឹមប្រាប់ឡៅពី ពីគំនិតរបស់ឈួម៉។ ឡៅពីដឹងហើយក៏រត់ទៅបរសេះចេញតាមទ្វារក្រោយទៅទិសបច្ចឹម។ ឡៅពីបរសេះយ៉ាងលឿនឆ្លងអូរទៅដល់ស្រុកឡាំចៀង ហើយបានជួននឹងសុម៉ាតេកឆោដែលជាអ្នកមានតំរិះប្រាជ្ញា ក៏ជួយណែនាំអោយឡៅពីស្វែងរកអ្នកមានគំនិតវាងវៃម្នាក់ ចាំជួយចាត់ចែងកិច្ចការងារ។ លុះស្អែកឡើង ជូឡុងដែលជាសេនាឡៅពីតាមរកឡៅពីឃើញក៏អញ្ជើញ ឡៅពីអោយទៅស្រុកស៊ិនអៀ ។ ពេលទៅដល់ស្រុកស៊ិនអៀ ឡៅពីក៏សរសេរសំបុត្ររៀបរាប់សេចក្តីផ្ញើរទៅឡៅពៀវអោយដឹងសព្វប្រការ ឡៅពៀវដឹងហើយខឹងណាស់ក៏បញ្ជាសេនាអោយទៅសំលាប់ឈួម៉ចោល តែនាងឈួហ៊ូយិនជាបងឈួម៉ និង ស៊ុនខៀន ជាសេនាឃាត់ឡៅពៀវ។ ថ្ងៃមួយឡៅពីបានជួបនឹងតាន់ហុក(ឈីស៊ី)តាមផ្លូវ ដែលជាមនុស្សមានប្រាជ្ញា ប្រកបដោយឆន្ទះដោយគិតថាជាមនុស្សដែលសាកសមនឹងសុម៉ាតេកឆោបានណែនាំ ក៏តាំងសូមអោយទៅបម្រើនឹងខ្លួន ហើយតាំងជាទីប្រឹក្សា។ ឯចូឆូកាលបើដឹងថាឡៅពី នៅស្រុកស៊ិនអៀហើយ ក៏បញ្ជាអោយចោយិន និងលីទៀនលើកទ័ពទៅវាយតយុទ្ធតែត្រូវបរាជ័យនិងចាញ់ឧបាយកលរបស់ឡៅពីៗ ដេញព្រួតវាយរហូតដល់បែកទ័ពអស់ សល់តែចោយិននិងលីទៀន និងទាហានតិចតូច រត់ត្រលប់ចូលស្រុកហ៊ូតោវិញ អោយចូឆូជួយ។ ចូឆូឃើញឡៅពីមានអំណាចក្លាំងក្លាដូចនេះក៏ពិភាក្សាគ្នានឹងធៀយ៉ុក និងចោយិន អ្នកទាំងពីរក៏ជំរាបថានេះក៏មកពីឡៅពីមានតាន់ហុកជាអ្នកប្រឹក្សាដ៏ពូកែមានគំនិតបញ្ញាលើសធៀយ៉ុកទៀត។ ដឹងដូចនេះហើយចូឆូក៏ប្រឹក្សាគិតរកល្បិច ដើម្បីបោកបញ្ចោតអោយតាន់ហុកមកចុះចូលបម្រើខ្លួន។ ធៀយ៉ុកក៏ទៅបញ្ចុះបញ្ចូលម្តាយតាន់ហុក ដោយកុហកថាខ្លួនជាភឿនសម្លាញ់នឹងតាន់ហុក ហើយឧស្សាហ៍សរសេរសំបុត្រទៅសួរសុខទុក្ខជារឿយៗ កាលបើចាប់បានគំរូអក្សរដែលមាតាតាន់ហុកតែងតែផ្ញើរតបទៅមកនោះ ធៀយ៉ុកក៏តាំងសរសេរសំបុត្រដូចលាយដៃនឹងមាតាតាន់ហុកបន្លំសេចក្តីថាជាម្តាយផ្ញើរទៅ ហើយក៏ផ្ញើរទៅតាន់ហុកថាម្តាយឈឺជាទម្ងន់ អោយចាប់មកចុះចូលនឹងចូឆូបើមិនដូចនោះទេគាត់នឹងត្រូវចូឆូសំលាប់ចោលហើយ។ តាន់ហុកកាលបើបានទទួលសំបុត្រហើយក៏ប្រញាប់លាឡៅពីទៅជួយមាតា តែមុននឹងទៅគាត់បានផ្តាំឡៅពីអោយទៅរកខុងបេង នៅស្រុកសុងយ៉ុង ដែលជាបុគ្គលមានតំរិះប្រាជ្ញាវាងវៃណាស់ សូមអោយទៅគំនាប់យកមកបម្រើជាកុំខាន។ កាលដែលតាន់ហុកទៅដល់ស្រុកហ៊ូតោហើយ ត្រូវម្តាយជេរផ្តាសាថាមិនចេះពិចារណាអោយគេបោកប្រាស់បានយ៉ាងងាយ ដោយទ្រំនឹងគំហឹងនិងភាពអាម៉ាស់មិនបាន ម្តាយតាន់ហុកក៏ទៅធ្វើអត្តឃាត។ ឯឡៅពីក៏ទៅគំនាប់ខុងបេងមកបំរើរាជការខាងខ្លួនបានដូចបំណង។ ចំនែកស៊ុនគួនដែលកាន់កាប់នៅស្រុកកាំងតាំងទទួលកាំងឡេងដែលធ្លាប់ជាមនុស្សចូឆូ និងឡៅពៀវមកបំរើនឹងខ្លួន ហើយពិភាក្សាគ្នាទៅវាយស្រុកកាំងហែដែលមាន ហងច ជាអ្នកគ្រប់គ្រងនិងជាសត្រូវរបស់ស៊ុនសៀនឪពុកស៊ុនគួន។ កាំឡេងក៏កាត់ក្បាលហងច យកទៅអោយស៊ុនគួនៗយកទៅសែនផ្នួរស៊ុនសៀន។ សំរេចកិច្ចការហើយស៊ុនគូនលើកទាហានទៅតាំងទីនៅតំបន់ឈឹសងក្រៅក្រុងកាំងតាំប្រាថ្នានឹងការពារសឹកសត្រូវ។ និយាយពីចូឆូវិញប្រឹក្សានឹងសុម៉ាអ៊ី រួចបញ្ជាអោយហែហ៊ូទុនលើកទ័ពទៅវាយឡៅពីតែត្រូវបរាជ័យ ក្រោមល្បិចរបស់ខុងបេង ដែលបានបញ្ជាអោយគួនអ៊ូ តៀវហ៊ុយ ជូឡុង លើកទ័ពទៅតយុទ្ធហើយទទួលបានជ័យជំនះបាននៅ តំបន់ វាលកុកបង។ កាលបើទទួលបានជ័យជំនះហើយទ័ពឡៅពីក៏ត្រលប់ចូលទៅស្រុកស៊ិនអៀវិញ។ ចំណែកឯឡៅពៀវដែលជាចៅហ្វាយស្រុកកេងជីវ ឈឺធ្ងន់បន្ថែមទៀតក៏ហៅឡៅពី ពីស្រុកស៊ិនអៀអោយចូលទៅប្រាថ្នាផ្តាំការរាជការទាំងពួង។ លុះពេលឡៅពៀវទទួលមរណៈនាងឈួហ៊ូយិន អោយឈួម៉និងទៀវអ៊ុនចូលទៅក្លែងសរសេរសំបុត្របណ្តាំអោយឡៅចងឡើងជាចៅហ្វាយស្រុកកេងជីវបន្ត។ មិនបានប៉ុន្មានឡៅចងក៏ផ្លាស់ទៅស្រុកសុងយ៉ុងវិញ លុះដឹងថាចូឆូលើកទ័ពមកដល់ហើយនោះក៏សរសេរសំបុត្រទៅសុំចំណុះនឹងចូឆូ។ ក្រោយមកឡៅពីទទូលដំនឹងថាចូឆូលើកទ័ពមកដល់តំបន់កុកបងហើយនោះ ឡៅពីនិងខុងបេងរៀបចំក្បួនចេញប្រយុទ្ធ ហើយក៏ទទូលបានជ័យជំនះ។ ក្រោយពីទទូលជ័យជំនះហើយឡៅពីប្រមូលប្រជាជនទៅស្រុកអ៊ួនសៀ ឃើញដូចនេះចូឆូក៏បញ្ជាអោយខៅធូ លើកទ័ពទៅច្បាំង តែត្រូវបរាជ័យនឹងទ័ពដែលដឹកនាំដោយខុងបេង។ ចូឆូរកមធ្យោបាយថ្មីមួយទៀតគឺអោយតាន់ហុកទៅចរចារនឹងឡៅពីអោយចុះចូលនឹងខ្លួន តែត្រូវឡៅពីបដិសេធ។ ចូឆូខឹងណាស់ក៏លើកទ័ពតាមវាយនឹងឡៅពីនៅស្រុកអ៊ួនសៀ ឡៅពីដឹងមុនក៏នាំប្រជាជនទៅស្រុកសុងយ៉ុងតែពេលទៅដល់ហើយឈួម៉និងទៀវអ៊ុន បាញ់ព្រួញមិនបើកទ្វារក្រុងអោយចូល។ ឡៅពីក៏ស្រួតដំនើរទៅស្រុកកាំងឡេងទៀត។ ឯចូឆូវិញខំដេញតាមយ៉ាងប្រកិតៗ ចំនែកឡៅពីក៏ចាត់អោយមនុស្សទៅសុំជំនួយទ័ពពី
ឡៅគី។ ចូឆូលើកទ័ពទៅដល់ស្រុកសុងយ៉ុងហើយ ឈួម៉និងទៀវអ៊ុនចូលទៅគំនាប់ចុះចូល ហើយទទូលដោយអំណ អោយទៅជួយបង្វឹកទ័ពខាងផ្លូវទឹក។ តែឡៅចងនិងម្តាយចូលទៅគំនាប់ចូឆូដែរ តែចូឆូប្រាថ្នានឹងអោយទៅរក្សាស្រុកកេងជីវ ឡៅចងឭហើយក៏ទាល់គំនិតព្រោះខ្លាច ក៏ព្រមទទួលគំនាប់ហើយក៏លានាំម្តាយចេញទៅ។ ក៏ប៉ុន្តែពេលទៅដល់ស្រុកកេងជីវរៀបនឹងឆ្លងស្ទឹង អ៊ីគឹមដែលទទូលបញ្ជាពីចូឆូទៅកាត់ក្បាលទាំងម្តាយនិងកូនយកទៅអោយចូឆូ។ ចំណែកឡៅពីខំស្រូតបន្តដំណើរលើកទ័ពនិងប្រជាជនចេញពីស្រុកកាំងឡេង ទៅស្រុកកាំងហែ ព្រោះខ្លាចចូឆូតាមមកទាន់។
គ.តួអង្គនិងមុខងារ
Ø ចូឆូ ៖ មហាឧបរាជ
Ø អ៊ួនសៀវ ៖ ជានាហ្មឺនធំ
Ø សឹមផោយ ៖ មេទ័ពរបស់អ៊ួនសៀវ
Ø សឹមអេង ៖ ក្មួយសឹមផោយ ជាទាហានយាមទ្វារស្រុកគីជីវ
Ø ឡៅពី ៖ ជានាហ្មឺននៅស្រុកកែងជីវ
Ø ឡៅពៀវ ៖ ជាចៅហ្វាយស្រុកកែងជីវ
Ø ស៊ុនគួន ៖ ជាចៅហ្វាយស្រុកកាំងតាំង
Ø នាងឈួហ៊ូយិន ៖ ប្រពន្ធឡៅពៀវ
Ø ឈួម៉ ៖ ទាហានរបស់ឡៅពី ជាប្អូននាងឈួហ៊ូយិន
Ø តាន់ហុក(ឈីស៊ី) ៖ ទីប្រឹក្សារបស់ឡៅពី ក្រោយមកទៅនៅនឹងចូឆូ
Ø ខុងបេង ៖ ជាទីប្រឹក្សានិងជាមេទ័ពរបស់ឡៅពី
Ø ឡៅចង ៖ កូនឡៅពៀវ
(នៅមានត សូមរងចាំអានអត្ថបទបន្ទាប់ទៀត)